Dzięki badaczom mózgu, lepiej znamy jego architekturę, lepiej też rozumiemy jego działanie. Jednym z wniosków, który się nasuwa w związku z tym, jest myśl, że nadrzędnym zadaniem mózgu nie jest myślenie – tylko utrzymanie nas przy życiu i przetrwanie gatunku. Na luksus myślenia mózg pozwala sobie tylko wtedy, gdy wokoło jest bezpiecznie – im bezpieczniej tym więcej energii mózg może na myślenie przeznaczyć.
Uczenie się zagrożeń jest dla przetrwania najważniejsze
Nadrzędnym zadaniem naszego mózgu nie jest myślenie – tylko zapewnienie nam przeżycia jako jednostka i przetrwania jako gatunek. W związku z tym, że przeżycie jest najważniejsze, to takie zjawisko neurochemiczne jakim jest pamięć też musi być temu podporządkowane.
Warunkowanie strachu
nazywane też warunkowaniem lękowym mózgu, jest odmianą mechanizmu odkrytego przez Pawłowa na przełomie XIX i XX w. Polega ono na wytworzeniu takich połączeń neuronalnych, by ciało mogło reagować na zagrożenie automatycznie: szybko i bez udziału świadomego myślenia.
Godnym uwagi jest fakt, że warunkowaniu podlega nie tylko uraz czy napastnik ale cały kontekst sytuacji. Warunkowanie kontekstowe jest „przypadkowym uczeniem się”. Zapamiętując sytuację, człowiek zwraca uwagę (świadomą) na bodziec najbardziej oczywisty, podczas gdy w tym samym czasie, poza świadomością rejestrują się bodźce mniej oczywiste w tym otoczenie (przedmioty, kolory, inni ludzie), pogoda, temperatura, zapachy, dźwięki… Wskutek takiego „rozdrobnienia” wystąpienie pojedynczego czynnika (np. jakiegoś dźwięku) z przywołuje pamięci całą resztę.
1 Źródło: Joseph LeDoux, Mózg emocjonalny, Media Rodzina, 2000 >
Dwa rodzaje pamięci
Kontekst jest zbiorem pojedynczych bodźców rejestrowanych i zapamiętywanych przez hipokampy. W sytuacji, gdy dochodzi do uczenia się pod wpływem jakiegoś urazu – pamięć świadomą tworzy układ obejmujący hipokamp i korę mózgową.1 Pamięć nieświadoma jest wynikiem warunkowania strachu z udziałem ciał migdałowatych. Oba te układy działają równolegle i przechowują różne rodzaje informacji związanych z danym przeżyciem. A kiedy później napotykamy bodźce obecne podczas urazu, każdy układ odtwarza przechowywane przez niego wspomnienia. Ciało migdałowate odtwarza uczucia i towarzyszące im reakcje fizjologiczne a układ hipokampa odtwarza świadome wspomnienia. 2
Dlatego, gdy wspominamy atak napastnika ciało zachowuje się tak, jakbyśmy właśnie byli napadani. Pojawia się drżenie ciała i uczucie strachu tak wyraźne, jakbyśmy byli wewnątrz tamtej sytuacji.
1 Źródło: Joseph LeDoux, Mózg emocjonalny, Media Rodzina, 2000
Hipokampy
Gdy przeżycie jest zbyt silne hormony stresu obficie zalewające mózg mogą fizycznie uszkodzić neurony hipokampów i uniemożliwić zapamiętywanie kontekstu sytuacji. Stąd luki w pamięci ofiar gwałtów, napaści czy wypadków komunikacyjnych.
Ciała migdałowate
reagują na hormony stresu zupełnie inaczej i zalewane nimi działają wręcz znakomicie – doskonale i wyraźnie zapamiętując emocje. Efekt tego jest taki, że z traumatycznej sytuacji człowiek zapamiętuje to jak strasznie się bał, chociaż nie wie co się stało.
Niekiedy pamięć o traumatycznych wydarzeniach zupełnie zawodzi, ale wtedy pojawiają się fragmenty wspomnień w postaci fleszowych obrazów. Daje do terapeutom możliwość wykorzystania ich w procesie terapeutycznym nawet po wielu latach.
Trochę ciekawostek
Strach a hormony stresu
Znakomicie w zapamiętywaniu zagrożeń pomagają wywołane przez adrenalinę przeróżne odmiany strachu i związany z tym ból psychiczny: popłoch, przestrach, obawa, zmartwienie, troska, złe przeczucie, zaniepokojenie, onieśmielenie, nerwowość, groza, zgroza, drżenie, dygot, trwoga, panika, lęk, koszmar, konsternacja, przerażenie, defensywność oraz lęki egzystencjalne, niepokój, fobia, nerwica natręctw, wstrząs pourazowy.1 O doświadczeniach, którym towarzyszył wysoki poziom adrenaliny zapomina się bardzo trudno. 2 Dlatego najlepiej ze wszystkiego pamiętamy urazy, zniewagi i niewygody.
1 LeDoux LeDoux Joseph, Mózg emocjonalny, MediamRodzina, 2000 s.155
2 Tamże s. 167, 168
Emocje
Adrenalina wydzielana, żebyśmy mogli się bronić przed zagrożeniem pomaga wypalić w pamięci niezatarty ślad. Nawet jeśli zatrze się kontekst przykrej sytuacji pozostanie uczucie niechęci wobec osób, które były jej źródłem albo
w niej uczestniczyły (nawet „w tle”).
Uważność w arteterapiach
Uważność badają na całym świecie setki naukowców i zbierają dowody na powiązanie uważności ze zdrowiem. Już dziś dzięki ich badaniom wiadomo ponad wszelką wątpliwość, że osoby bardziej świadome swoich doświadczeń wewnętrznych w okresie rekonwalescencji szybciej...
Symbole i tworzenie obrazów w arteterapiach
Szybkie efekty działań arteterapeutycznych, budzą wielkie zdziwienie uczestników sesji grupowych i indywidualnych. Nie zawsze mamy czas, by to szczegółowo wyjaśniać, stąd pomysł popularyzacji wiedzy łączącej psychologię i sztukę z neurologią i endokrynologią. ...
Budowanie relacji terapeutycznej
"Współczesne badania naukowe uzasadniają twierdzenia tych arteterapeutów, którzy uważają, że już zbudowanie relacji terapeutycznej i zrelaksowanie człowieka, umożliwia uruchomienie naturalnej zdolność organizmu do samoleczenia." Cath A. Malchiodi C. A. , Arteterapia,...
Stabilne relacje – czyli co nasze mózgi lubią najbardziej
"Nasz mózg lubi najbardziej, gdy rosną status społeczny, poczucie pewności, autonomii, posiadania więzi i sprawiedliwości." David Rock Relacje z innymi ludźmi Stabilne, przyjazna, oparte na wartościach relacje z innymi ludźmi to jeden z najważniejszych czynników...
Arteterapie a badania naukowe
„Z historycznego punktu widzenia arteterapia zawsze broniła się przed jakimkolwiek związkiem z nauką, opierając swoją filozofię i praktykę na sztuce. Jednak nastawienie to uległo zmianie na skutek ostatnich odkryć naukowych dotyczących wpływu obrazów na emocje, myśli...
Kogo lubimy
Lubimy ludzi podobnych do nas Lubimy ludzi podobnych do nas samych pod jakimkolwiek względem: wygląd, ubiór (za wyjątkiem kobiet w identycznej kreacji podczas ważnej uroczystości), cechy osobowości, styl życia, doświadczenia życiowe, środowisko, zachowania,...
Stres – reakcja ratująca życie
Życie w czasach niepewności w wielu ważnych obszarach: ekonomicznym, politycznym, zdrowotnym stanowi mieszankę stresorów dla wielu z nas trudnych do udźwignięcia. Trochę neurologii STRES to złożona reakcja organizmu na czynniki realnie lub potencjalnie...
Najnowsze komentarze