„Z historycznego punktu widzenia arteterapia zawsze broniła się przed jakimkolwiek związkiem z nauką, opierając swoją filozofię i praktykę na sztuce. Jednak nastawienie to uległo zmianie na skutek ostatnich odkryć naukowych dotyczących wpływu obrazów na emocje, myśli i samopoczucie”.
Cathy A. Malchiodi
Nauka a praktyka psychoterapii
Wyniki badań nad mózgiem i jego czynnościami wywierają dziś realny wpływ na zakres i praktykę psychoterapii. W miarę jak badacze prześwietlają mózg i analizują przebiegające w nim neurologiczne i fizjologiczne zjawiska – psychoterapeuci dowiadują się coraz więcej na temat neurologicznych podstaw psychoterapeutycznych oddziaływań. Przyczyniło się to do lepszego zrozumienia powiązań między mózgiem, fizjologią i emocjami człowieka oraz ich znaczenia dla pamięci, zdrowia i dobrostanu psychicznego. Wyniki badań nad układem nerwowym uzmysławiają nam siłę połączeń i oddziaływań między umysłem a ciałem człowieka i wpływu jaki na nie wywiera mentalne obrazowanie i działalność artystyczna 1 Odkrycia te mają dalekosiężne konsekwencje kształtując psychoterapie, stymulując rozwój nowych technik i ich nowatorskie zastosowanie. Związek między badaniami układu nerwowego a arteterapiami jest na tyle istotny, że wpływa na każdą płaszczyznę praktyki a neurologia jest kluczem do zrozumienia i opisania na czym polega ich skuteczność.
Równowaga psychiczna
Procesami, które szczególnie interesują psychoterapeutów jest odzyskanie przez mózg równowagi psychicznej po ciężkim lub długotrwałym stresie i nowe jeszcze bardziej skuteczne sposoby przywracania dobrostanu psychicznego.
1Malchiodi C. A. , Arteterapia, podrecznik, Harmonia Universalis, Gdańsk 2014
Współczesne badania wskazują, że czynniki wizualne – jakimi hojnie dysponują arteterapie są kluczowe w przywracaniu dobrostanu psychicznego ludzi. Przez długi czas nauki o umyśle i poznawaniu lekceważyły badanie emocji – co uniemożliwiało arteterapiom zajęcie właściwego miejsca wśród skutecznych psychoterapii. Obecne odkrycia nadające emocjom kluczowe znaczenie stają się podstawą do jeszcze bardziej skutecznych oddziaływań poprzez twórcze działania artystyczne różnego rodzaju oraz odbiór sztuki.
Nowe spojrzenie na procesy psychiczne
Współczesne badania mózgu umożliwiają zupełnie nowe spojrzenie na emocje jako proces psychiczny. Emocje są funkcjami mózgu związanymi z zapewnieniem przetrwania, a ponieważ z różnymi funkcjami niezbędnymi do przetrwania (obrona, prokreacja, jedzenie) wiążą się różne emocje, każda z nich może angażować różne układy mózgu, które wykształciły się z różnych powodów.
Reakcje emocjonalne
są w większości tworzone nieświadomie – tzn. poza kontrolą świadomości, którą Freud już przed stu laty opisał jako wierzchołek góry lodowej. Dlatego też mamy bardzo niewielką bezpośrednią kontrolę nad własnymi reakcjami emocjonalnymi. Nie zawsze rozumiemy dlaczego „wstaliśmy z łóżka lewą nogą” i dlaczego reagujemy „odskoczeniem” na niebezpieczeństwo, zanim się zorientujemy, że coś nam grozi. Zachwycamy się dziełem sztuki, mimo że nie jesteśmy w stanie powiedzieć, co nam się w nim podoba; do łez śmiejemy się z dowcipu, chociaż nie umiemy wytłumaczyć co nas tak rozśmieszyło.
Zrozumienie emocji powstających w ludzkim mózgu jest zadaniem niezwykle ważnym, ponieważ większość zaburzeń psychicznych jest w gruncie rzeczy zaburzeniami emocjonalnymi.
W zdrowiu psychicznym utrzymuje nas porządek emocjonalny, a problemy psychiczne zwykle odzwierciedlają załamanie się tego porządku: strach staje się lękiem, pragnienie chciwością, irytacja złością, miłość obsesją, a przyjemność w uzależnieniem.1
Współczesna neurologia tłumaczy i wyjaśnia zastosowanie arteterapii w przywracaniu dobrostanu psychicznego – rozumianego jako odczuwanie szczęścia i satysfakcji z życia. Stanu, w którym jest miejsce na wyobraźnię, inwencję i kreatywność.2 Współczesna neurologia wyjaśnia mechanizmy związane z powstawaniem i wygaszaniem emocji a także wskazuje które obszary mózgu oraz jakie hormony i neuroprzekaźniki są za to odpowiedzialne.
1 LeDoux Joseph, Mózg emocjonalny, Media Rodzina, 1996 s. 22
2 Karolak W., Arteterapia. Sakrum i profanum, Difin 2018, s. 19
Pewnie nigdy nie zrozumiemy jak działa mózg, ale nie przestajemy próbować
Być może wgląd w głębokie warstwy mózgu nie spełnia jeszcze w stu procentach oczekiwań świata nauki i przypomina jeszcze stąpanie po omacku po ciemnym pokoju. Wiemy już jednak przynajmniej jakimi meblami jest ten pokój wypełniony i udało nam się nawet zajrzeć do wielu meblowych szafek i szufladek. Nie wiemy dokładnie jak się przekłada na działanie ta mózgowa architektura i pewnie nigdy nie zrozumiemy jak działa mózg, ale w połączeniu z wiedzą biochemiczną i empirycznymi doświadczeniami zaczynamy mieć pojęcie czy i jak działania arteterapeutyczne oddziałują na poszczególne systemy mózgu lub ich części i które z tychże działań wywołują oczekiwane rezultaty.
Niemałym osiągnięciem naukowców jest potwierdzenie jak ważne są warunki, które muszą zostać spełnione by proces terapeutyczny mógł zaistnieć. Nauka uzasadnia twierdzenia wielu arteterapeutów, którzy uważają, że już zbudowanie relacji terapeutycznej i zrelaksowanie człowieka, umożliwia uruchomienie naturalnej zdolność organizmu do samoleczenia1 i odzyskania dobrostanu psychicznego. Wiemy już jak wyciszenie układu limbicznego odblokowuje energię organizmu. Wiemy jak organizm reaguje na obrazy – nie tylko wizualne ale też mentalne. Upowszechnienie wiedzy neurologicznej w świecie kreatywnych arteterapeutów o rozwiniętej wyobraźni i intuicji zaowocuje powstawaniem nowych, śmiałych metod arteterapeutycznych.
1Malchiodi C. A. , Arteterapia, podrecznik, Harmonia Universalis, Gdańsk 2014 s. 40
Trochę ciekawostek
Strach
Zaprzeczeniem dobrostanu psychicznego jest strach odgrywający ważną rolę w psychopatologii – chociaż jest naturalnym elementem życia. Zbyt silny, długotrwały czy pojawiający się w okolicznościach, w których być nie powinien (np. patologie w rodzinie) jest przyczyną powszechnie występujących zaburzeń psychicznych. W psychopatologii strach jest emocją osiową także z powodu reakcji hormonalnej organizmu. Hormony, które początkowo pomagają uporać się ciału ze stresem, gdy ten się przedłuża powodują realne spustoszenie w tkance mózgu i w całym organizmie.
Emocje
Chociaż nasze emocje tworzą rdzeń naszej osobowości, to potrafią żyć własnym życiem, na które nie mamy większego wpływu i organizować sprawy bez naszego udziału a czasem wbrew naszej woli. Zwykle nie wystarczy bardzo chcieć, by opuścił nas niepokój, czy wściekłość. Świadome panowanie nad emocjami jest słabe, za to emocje mogą szybko zdominować świadomość.
Uważność w arteterapiach
Uważność badają na całym świecie setki naukowców i zbierają dowody na powiązanie uważności ze zdrowiem. Już dziś dzięki ich badaniom wiadomo ponad wszelką wątpliwość, że osoby bardziej świadome swoich doświadczeń wewnętrznych w okresie rekonwalescencji szybciej...
Symbole i tworzenie obrazów w arteterapiach
Szybkie efekty działań arteterapeutycznych, budzą wielkie zdziwienie uczestników sesji grupowych i indywidualnych. Nie zawsze mamy czas, by to szczegółowo wyjaśniać, stąd pomysł popularyzacji wiedzy łączącej psychologię i sztukę z neurologią i endokrynologią. ...
Budowanie relacji terapeutycznej
"Współczesne badania naukowe uzasadniają twierdzenia tych arteterapeutów, którzy uważają, że już zbudowanie relacji terapeutycznej i zrelaksowanie człowieka, umożliwia uruchomienie naturalnej zdolność organizmu do samoleczenia." Cath A. Malchiodi C. A. , Arteterapia,...
Stabilne relacje – czyli co nasze mózgi lubią najbardziej
"Nasz mózg lubi najbardziej, gdy rosną status społeczny, poczucie pewności, autonomii, posiadania więzi i sprawiedliwości." David Rock Relacje z innymi ludźmi Stabilne, przyjazna, oparte na wartościach relacje z innymi ludźmi to jeden z najważniejszych czynników...
Jak mózg uczy się strachu
Dzięki badaczom mózgu, lepiej znamy jego architekturę, lepiej też rozumiemy jego działanie. Jednym z wniosków, który się nasuwa w związku z tym, jest myśl, że nadrzędnym zadaniem mózgu nie jest myślenie - tylko utrzymanie nas przy życiu i przetrwanie gatunku. Na...
Kogo lubimy
Lubimy ludzi podobnych do nas Lubimy ludzi podobnych do nas samych pod jakimkolwiek względem: wygląd, ubiór (za wyjątkiem kobiet w identycznej kreacji podczas ważnej uroczystości), cechy osobowości, styl życia, doświadczenia życiowe, środowisko, zachowania,...
Stres – reakcja ratująca życie
Życie w czasach niepewności w wielu ważnych obszarach: ekonomicznym, politycznym, zdrowotnym stanowi mieszankę stresorów dla wielu z nas trudnych do udźwignięcia. Trochę neurologii STRES to złożona reakcja organizmu na czynniki realnie lub potencjalnie...
Najnowsze komentarze